BỆNH LÝ TỦY RĂNG: NGUYÊN NHÂN, TIẾN TRIỂN VÀ GIẢI PHÁP ĐIỀU TRỊ CHUYÊN SÂU

1. Bệnh Lý Tủy Răng: Định Nghĩa và Cấu Trúc Giải Phẫu

Tủy răng là mô liên kết mềm, chứa mạch máu, dây thần kinh, tế bào lympho và tế bào gốc trung mô, nằm trong buồng tủy và hệ thống ống tủy. Chức năng chính:

Dinh dưỡng: Cung cấp oxy, chất dinh dưỡng cho ngà răng.
Cảm giác: Nhận biết kích thích nhiệt, cơ học.
Bảo vệ: Tạo ngà thứ phát khi tổn thương.

Bệnh lý tủy răng xảy ra khi tủy bị viêm (pulpitis) hoặc hoại tử do nhiễm khuẩn, chấn thương, dẫn đến mất chức năng sinh lý. Giai đoạn cuối, vi khuẩn xâm nhập xuống chóp chân răng gây áp xe quanh chóp, nang chân răng (PubMed, 2023).

2. Nguyên Nhân Gây Bệnh: Cơ Chế Phân Tử và Lâm Sàng

2.1. Sâu Răng Tiến Triển

Cơ chế: Vi khuẩn (Streptococcus mutans, Lactobacillus) chuyển hóa đường thành acid, phá hủy men-ngà. Khi lỗ sâu tiến đến ≤2mm từ tủy, độc tố vi khuẩn (LPS) kích hoạt phản ứng viêm trong tủy (ResearchGate, 2021).
Yếu tố thúc đẩy: Thói quen ăn ngọt, vệ sinh răng kém.

2.2. Chấn Thương Cơ Học

Chấn thương cấp: Gãy/chấn thương răng làm lộ tủy.
Chấn thương mạn tính: Nghiến răng (bruxism) gây mòn mặt nhai, tăng áp lực lên tủy.

2.3. Thủ Thuật Nha Khoa Sai Kỹ Thuật

Mài răng quá mức: Khi làm cùi răng sứ, nhiệt sinh ra từ mũi khoan >42°C gây tổn thương tế bào tủy.
Trám răng sâu không lót đệm: Vật liệu trám (composite) co ngót tạo khe hở, vi khuẩn xâm nhập ngược.

2.4. Bệnh Nha Chu Nặng

Vi khuẩn từ túi nha chu (>6mm) xâm nhập vào tủy qua ống tủy phụ (lateral canal) hoặc chóp chân răng, gây viêm tủy ngược dòng (Journal of Endodontics, 2022).

3. Phân Loại Bệnh Lý Tủy: Từ Viêm Đến Hoại Tử

3.1. Viêm Tủy Hồi Phục (Reversible Pulpitis)

Cơ chế: Viêm nhẹ, tổn thương chỉ ở lớp ngà gần tủy, chưa xâm nhập vi khuẩn vào tủy.
Triệu chứng:
- Đau ngắn (<30 giây) khi ăn nóng/lạnh, hết đau ngay khi loại bỏ kích thích.
- Không đau tự phát, không đau về đêm.
Mô bệnh học: Tăng sinh tế bào viêm (neutrophil, macrophage) khu trú.

3.2. Viêm Tủy Không Hồi Phục (Irreversible Pulpitis)

Cơ chế: Vi khuẩn xâm nhập vào tủy, giải phóng cytokine (IL-1β, TNF-α) gây phù nề, tăng áp lực nội tủy → chèn ép dây thần kinh và mạch máu.
Triệu chứng:
- Đau tự phát, kéo dài hàng giờ, lan tỏa lên thái dương/tai.
- Đau tăng về đêm do tư thế nằm làm tăng lưu lượng máu đến tủy.
- Test lạnh/điện dương tính mạnh.
Mô bệnh học: Hoại tử từng phần, xuất huyết trong buồng tủy.

3.3. Hoại Tử Tủy (Pulp Necrosis)

Cơ chế: Tủy chết do thiếu máu nuôi (tắc mạch) hoặc nhiễm khuẩn nặng.
Triệu chứng:
- Răng đổi màu xám đen do hemoglobin phân hủy.
- Không đau (tủy đã chết), nhưng có thể kèm áp xe chân răng.
- Test lạnh/điện âm tính.

4. Chẩn Đoán: Kết Hợp Lâm Sàng và Cận Lâm Sàng

4.1. Thử Nghiệm Tủy

Test lạnh: Dùng đá khô (-78°C) hoặc ethyl chloride.
- Dương tính: Đau nhói → tủy còn sống.
- Âm tính: Tủy hoại tử.
Test điện: Máy pulp tester kích thích dây thần kinh tủy. Ngưỡng >80μA gợi ý tủy viêm.

4.2. XQ

X-quang periapical: Phát hiện tiêu xương quanh chóp, sâu răng sát tủy.
CBCT (Cone Beam CT): Đánh giá 3D giải phẫu ống tủy, nang chân răng.

4.3. Triệu Chứng Lâm Sàng

Gõ đau: Dùng cán dụng cụ gõ nhẹ → đau chói gợi ý viêm quanh chóp.
Nướu sưng/đỏ: Dấu hiệu áp xe.

5. Biến Chứng Nghiêm Trọng Khi Không Điều Trị

5.1. Áp Xe Quanh Chóp

Cơ chế: Vi khuẩn (Fusobacterium, Prevotella) từ tủy hoại tử xâm nhập xương ổ răng → tạo ổ mủ.
Triệu chứng: Sưng mặt, sốt, hạch cổ, răng trồi cao.

5.2. Viêm Tủy Xương (Osteomyelitis)

Cơ chế: Nhiễm trùng lan vào xương hàm, phá hủy cấu trúc xương.
Yếu tố nguy cơ: Suy giảm miễn dịch, tiểu đường.

5.3. Nhiễm Trùng Huyết

Cơ chế: Vi khuẩn từ ổ áp xe vào máu → sốc nhiễm khuẩn.

6. Phương Pháp Điều Trị: Từ Bảo Tồn Đến Phẫu Thuật

6.1. Điều Trị Bảo Tồn

Trám răng gián tiếp: Khi sâu chưa vào tủy, dùng vật liệu lót (calcium hydroxide, MTA) kích thích tạo ngà.
Che tủy trực tiếp (Direct Pulp Capping): Áp dụng khi lỗ sâu lộ tủy <1mm, dùng MTA phủ lên tủy.

6.2. Lấy Tủy Toàn Phần (Root Canal Treatment – RCT)

Bước 1: Gây tê, cách ly bằng đê cao su.
Bước 2: Mở tủy, làm sạch ống tủy bằng trâm nickel-titanium, rửa NaClO 5.25%.
Bước 3: Trám bít ống tủy bằng gutta-percha và sealer (AH Plus, bioceramic).
Bước 4: Phục hình mão sứ để bảo vệ răng khỏi vỡ.

6.3. Phẫu Thuật Chóp Răng (Apicoectomy)

Chỉ định: RCT thất bại, nang chân răng lớn.
Kỹ thuật: Cắt chóp răng, nạo sạch mô viêm, trám ngược retrograde.

7. Phòng Ngừa: Chiến Lược Dài Hạn

Vệ sinh răng miệng: Chải răng 2 lần/ngày với kem fluoride, dùng chỉ nha khoa.
Trám sealant: Phủ hố rãnh mặt nhai cho răng hàm.
Khám định kỳ: Phát hiện sớm sâu răng, điều chỉnh khớp cắn.
Bảo vệ răng: Mang máng nhai khi chơi thể thao, điều trị nghiến răng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PubMed (2023): “Molecular pathways in pulp inflammation”.
Journal of Endodontics (2022): “Microbial invasion in endodontic infections”.
ResearchGate (2021): “Advanced diagnostic tools in pulpitis”.

HASHTAGS
#BệnhLýTủyRăng #ViêmTủy #LấyTủy #ĐauRăng #NhaKhoaBảoTồn #RăngHàmMặt

Danh mục: Kiến Thức Nha Khoa, Kiến thức về bệnh lý tủy răng
Từ khóa: áp xe chân răng, bệnh lý tủy răng, chẩn đoán viêm tủy., điều trị tủy, lấy tủy răng, viêm tủy không hồi phục

Bài viết liên quan

No Image

Hướng Dẫn Sử Dụng Chỉ Nha Khoa Đúng Cách – Từ Chuyên Gia Nha Khoa Vàng

29/04/2025

Chỉ nha khoa là công cụ không thể thiếu để loại bỏ mảng bám ở kẽ răng – nơi bàn chải không thể tiếp cận. Tại Nha Khoa Vàng, chúng tôi hướng dẫn chi tiết cách dùng chỉ nha khoa đúng kỹ thuật, dựa trên khuyến cáo của Hiệp hội Nha khoa Hoa Kỳ (ADA) […]

Răng Mọc Lẫy – Hiện Tượng Răng Sữa Tồn Tại Và Giải Pháp Xử Trí Khoa Học

24/04/2025

Răng mọc lẫy (hay “răng đôi”, “shark teeth”) là tình trạng răng vĩnh viễn mọc lên trong khi răng sữa tương ứng không rụng do chân răng sữa không tiêu, dẫn đến hai hàng răng cùng tồn tại. Tại Nha Khoa Vàng, chúng tôi xử lý hiệu quả hiện tượng này bằng phác đồ chuẩn quốc tế, […]

Hướng Dẫn Vệ Sinh Răng Miệng Cho Trẻ Em – Đúng Thời Điểm, Đúng Phương Pháp

22/04/2025

Chăm sóc răng miệng từ sớm là nền tảng cho sức khỏe răng hàm mặt suốt đời. Tại Nha Khoa Vàng, chúng tôi tuân thủ hướng dẫn từ các hiệp hội nha khoa quốc tế để giúp cha mẹ xây dựng thói quen chăm sóc răng miệng khoa học cho trẻ. 1. Thời Điểm Bắt […]

Lựa Chọn Bàn Chải Đúng Cách – Bảo Vệ Sức Khỏe Răng Miệng Tối Ưu

20/04/2025

Trong thời đại mà quảng cáo, marketing lên ngôi, những sản phẩm ào ạt được đưa ra thị trường với hàng trăm tên gọi mỹ miều, ở tất cả các dạng sản phẩm, không chỉ mỗi nha khoa. Nếu như chúng ta không có kiến thức tốt, chúng ta rất dễ bị lừa. Đành rằng, […]